Ensemble Utopia -Salve Susato-

Beschrijving

 

Salve Susato

Van stadsmuzikant tot bedrijfsmagnaat: Tielman Susato liet het 16de-eeuwse Antwerpen zingen en swingen. In zijn drukkerij ‘Den Cromhorn’ rolde de mooiste polyfonie van de persen, waaronder meer dan 90 chansons van zijn eigen hand. Het Utopia Ensemble schetst het portret van dit multitalent met een greep uit composities van Susato zelf en van andere componisten zoals Josquin en Lassus die in Antwerpen werden gedrukt. Hoogtepunt: Salve quae roseo decora serto, Susato’s ode aan de stad die zijn dromen vleugels gaf.

Utopia Ensemble

Vijf Belgische zangers wilden hun ervaring bij gerenommeerde formaties zoals Collegium Vocale Gent, Huelgas Ensemble, Nederlandse Bachvereniging en Capilla Flamenca met elkaar delen. Het resultaat: de geboorte van Utopia. Dit ensemble nam een vliegende start met hun openingsconcert in het oudemuziekfestival van Warschau in 2015. Hun opname van de integrale lamentaties van Cristóbal De Morales bleek meteen een schot in de roos: de internationale pers had slechts lovende woorden. In 2017 en 2019 was Utopia te gast in het Festival Oude muziek Utrecht en het Festival van Vlaanderen.

 

Tielman Susato (ook Tylman of Tielmann geschreven) (ca. 1510/15 – ca. 1570), was een (amateur-) componist, stadsspeelman en uitgever van muziekpartituren die actief was in Antwerpen.

Leven en werk

Zijn geboorteplaats is onbekend (misschien Keulen). Omwille van zijn tot Susato gelatiniseerde familienaam denken sommige wetenschappers aan de plaats Soest in het Duitse Westfalen.

Uit zijn jeugdjaren is niet veel bekend, maar hij duikt op in verschillende Antwerpse archieven vanaf 1530, een periode waarin hij werkt als kalligraaf aan de kathedraal van Antwerpen, waar hij ook als muzikant actief was. Onder meer bazuin en fluit worden als bespeelde instrumenten vermeld. Rond 1543 begon hij in Antwerpen met wat waarschijnlijk de eerste gespecialiseerde muziekdrukkerij in de Lage Landen was. Tot dan was de druk van meerstemmige muziek voornamelijk een Italiaanse, Franse en Duitse aangelegenheid. Kort daarop begonnen ook Petrus Phalesius (eerst in Leuven), Jan Bellerus, Christoffel Plantijn en Jan de Laet meerstemmige muziek te drukken in Antwerpen en vanaf dan telden de Nederlanden internationaal mee in de muziekdrukkunst. Later begon Susato daar vermoedelijk ook met een handel in muziekinstrumenten. Zonder succes probeerde hij ook samenwerkingsverbanden met andere uitgevers aan te gaan.

 

Susato publiceerde verschillende bloemlezingen met werk (liederen, chansons, missen, motetten) van vooral Nederlandse polyfonisten als Josquin des Prez, Orlandus Lassus, Cypriano de Rore, Adriaan Willaert, Thomas Crecquillon en van de Franse componist Clement Janequin. Hij heeft ook zelf geestelijk en wereldlijk werk (waaronder Nederlandse liederen en eigen arrangementen van dansen) gecomponeerd. Zijn uitgaven verschijnen soms met opdracht aan vooraanstaande Antwerpenaren. Sommige uitgaven zijn gewijd aan één enkele componist (zoals Pierre de Manchicourt en Thomas Crecquillon), commercieel een riskante onderneming,

In 1561 zette zijn zoon de muziekuitgeverij voort, maar deze overleed zelf kort daarna, in 1564.

In 1551 publiceerde hij drie “musyck boexkens”, waarvan de eerste twee samen 55 meerstemmige Nederlandstalige liederen op muziek van diverse componisten bevatten, waaronder hijzelf. Hij vermeldde erbij dat deze liederen zowel gezongen als door allerlei instrumenten gespeeld konden worden. Naast enkele anonieme stukken en liederen van hemzelf werden er ook werken opgenomen van andere vlaamse componisten.